BADANIA – SZKOLENIA – DIAGNOSTYKA

Artykuł nr 3 z dnia 10.08.2023

w ramach projektu:
„Wielkopolski projekt badawczo-rozwojowy w zakresie diagnostyki, rehabilitacji medycznej, terapii, opieki i edukacji dla dzieci i młodzieży ze Spektrum Poalkoholowych Zaburzeń Rozwojowych (FASD), ich rodziców/opiekunów, a także dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem od alkoholu, wynikającym ze złych wzorców funkcjonowania środowiska rodzinnego”

Diagnostyka FASD cz. II

W poprzednim artykule opisano, jak powinien wyglądać proces diagnostyczny, aby diagnoza FAS/FASD była rzetelna i niepodważalna.
W tym artykule przedstawione zostaną procesy diagnostyczne poszczególnych specjalistów wchodzących w skład interdyscyplinarnego zespołu diagnostycznego FAS/FASD.

Do rozpoznania FAS (Alkoholowy Zespół Płodowy), sklasyfikowanego pod kodem Q86.0 w ICD-10, konieczne jest potwierdzenie czterech podstawowych kryteriów:

• potwierdzone spożywanie alkoholu przez matkę w ciąży,

• nieprawidłowości w ośrodkowym układzie nerwowym (neurologiczne i/lub funkcjonalne, strukturalne),

• pre- i postnatalny deficyt wagi, wzrostu i obwodu głowy,

• dysmorfie twarzy (wąskie szpary powiekowe, gładka rynienka podnosowa, wąska górna warga).

Wynik diagnozy FAS/FASD zależy od nasilenia powyższych kryteriów. W efekcie można rozpoznać:

• FAS (Płodowy Zespół Alkoholowy)

• pFAS (Częściowy Płodowy Zespół Alkoholowy)

• ARND (Zaburzenia Neurorozwojowe)

• ND-PAE (Zaburzenia Neurobehawioralne)

Praca interdyscyplinarnego zespołu diagnostycznego

Aby możliwe było postawienie pełnej diagnozy, wszyscy specjaliści zespołu muszą przeprowadzić badania i współpracować jako jeden zespół odpowiedzialny za całość diagnozy.

Psycholog

Bada za pomocą standaryzowanych testów rozwój funkcji behawioralnych, motorykę precyzyjną, lateralizację, spostrzeganie wzrokowe, sferę emocjonalno-społeczną, funkcje poznawcze i wykonawcze.
Opinia psychologiczna zawiera szczegółowy opis deficytów i mocnych stron dziecka, umożliwiający późniejszym specjalistom pełne zrozumienie zakresu zaburzeń.
Psycholog dodatkowo obserwuje dziecko w trakcie badania, oceniając: kontakt, emocje, uwagę, motywację i aktywność.

Logopeda

Przeprowadza diagnozę przy użyciu standaryzowanych testów, oceniając m.in. rozumienie i nadawanie mowy, reakcje słuchowe, funkcje mózgowe i artykulację.
Na tej podstawie określa uszkodzenia OUN w obszarze komunikacji.
Opis logopedy pomaga w planowaniu terapii mowy i komunikacji.

Fizjoterapeuta

Przeprowadza badanie neurologiczne w celu identyfikacji uszkodzeń w OUN oraz ocenia postawę, napięcie mięśniowe i koordynację ruchową.
Na tej podstawie określa, czy istnieją zaburzenia motoryczne wymagające terapii ruchowej.

Lekarz medycyny

Odpowiada za diagnozę różnicową, czyli wykluczenie innych chorób o podobnych objawach.
Po analizie opinii wszystkich specjalistów lekarz stawia lub wyklucza diagnozę FAS/FASD.
Jako członek zespołu interdyscyplinarnego może też kierować dziecko do innych specjalistów, jeśli zauważy nieprawidłowości pozadiagnostyczne.

Identyfikacja deficytów i skala 4-cyfrowa

Po zakończeniu badań wszyscy członkowie zespołu omawiają wyniki wspólnie, analizując stwierdzone uszkodzenia OUN.
Ilość i charakter deficytów są odnotowywane w czterocyfrowej skali diagnostycznej, która odzwierciedla:

1. niedobór wzrostu,

2. dysmorfie twarzy,

3. uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego,

4. narażenie na alkohol w okresie płodowym.

Czynniki pre- i postnatalne

W skali 4-cyfrowej znajduje się również tabela pomocnicza do określenia czynników prenatalnych i postnatalnych.
Choć nie wpływają one na sam kod diagnostyczny, pomagają określić, czy uszkodzenia OUN powstały w życiu płodowym, czy po urodzeniu.

Znajomość tych czynników jest istotna przy planowaniu terapii.
Przykładowo:

• jeśli uszkodzenia są prenatalne – uznaje się je za nieodwracalne,

• jeśli są postnatalne – można zniwelować ich skutki poprzez odpowiednią terapię i wsparcie środowiskowe.

W tym zakresie szczególnie cenna jest wiedza pracowników socjalnych, znających realia życia dziecka w pieczy zastępczej lub placówce opiekuńczej.

Znaczenie profilaktyki

Od dawna wiadomo, że alkohol spożywany przez kobietę w ciąży może powodować poważne zaburzenia rozwojowe płodu.
Dlatego zaleca się całkowitą abstynencję na co najmniej 6 miesięcy przed zajściem w ciążę oraz przez cały okres jej trwania.

Pozdrawiamy i zapraszamy do obserwowania strony ……………… (tu można wpisać adres dedykowanej strony internetowej)

mgr Sylwia Ryżewska
Wiceprezes Zarządu Polskiego Instytutu FASD
Certyfikowany Diagnosta i Specjalista FASD